หน้าหลัก ประวัติและสถานที่ติดต่อ วัตถุประสงค์ ตำรา หนังสือ ผลงานวิจัย บทความ ผลงานอื่น

 

 
 
 

คำนำ

     หนังสือเกี่ยวกับการพัฒนาชุมชนมีมากพอสมควร และเนื้อหาส่วนใหญ่จะซ้ำหรือคล้ายกัน สำหรับหนังสือ "หลักการพัฒนาชุมชน การพัฒนาชุมชนประยุกต์" เล่มนี้ ผู้เขียนมีวัตถุประสงค์ที่จะใช้เป็นเอกสารประกอบการสอนวิชา 414 260 หลักการพัฒนาชุมชน โดยพยายามใส่เนื้อหาและข้อคิดเห็นใหม่ ๆ ซึ่งแตกต่างไปจากหนังสือที่มีอยู่มากพอสมควรนั้น เนื้อหาและข้อคิดเห็นใหม่ ๆ นี้ได้มาจากความรู้ การศึกษา ประสบการณ์ และการประยุกต์จากสิ่งเก่าในส่วนที่เป็นจุดด้อยหรือเป็นข้อบกพร่องของการปฏิบัติงานพัฒนาชุมชนที่ผ่านมาในอดีต อย่างไรก็ดี มีเนื้อหาบางส่วนที่จำเป็นต้องคงเดิมไว้ เพราะเป็นสิ่งสำคัญและสมบูรณ์ดีอยู่แล้ว

     ถึงแม้ว่าหนังสือเล่มนี้จะใช้ชื่อ "หลักการพัฒนาชุมชน การพัฒนาชุมชนประยุกต์" แต่เนื้อหาสาระทั้งหมดก็สอดคล้องกับหลักสูตร 414 260 หลักการพัฒนาชุมชน ยกเว้นในส่วนที่เกี่ยวกับการพัฒนาชุมชนเปรียบเทียบได้เขียนไว้แล้วอย่างละเอียดในหนังสือ "การพัฒนาชุมชนเปรียบเทียบ" การพัฒนาชุมชนตามอุดมการณ์ประชาธิปไตยและคอมมิวนิสต์"

     เนื้อหาและข้อคิดเห็นในหนังสือเล่มนี้  มิใช่เป็นสิ่งตายตัวหรือเป็นสูตรสำเร็จดังเช่นตำราทางวิทยาศาสตร์ แต่เป็นวิธีการทางสังคมศาสตร์ซึ่งจำเป็นต้องมีการประยุกต์ใช้ในการปฏิบัติงาน วิเคราะห์ หรือแก้ไขปัญหาอุปสรรคของการพัฒนาชุมชน โดยผู้เขียนได้เน้นไว้ในบทสรุปของทุกบทว่าการปรับประยุกต์ใช้โดยผู้ปฏิบัติงานพัฒนาเป็นสิ่งจำเป็นที่ขาดไม่ได้ ฉะนั้น การประยุกต์ใช้ในที่นี้จึงหมายถึง การที่ผู้เขียนพยายามประยุกต์เนื้อหาสาระและวิธีเขียน รวมทั้งการที่ผู้ปฏิบัติงานพัฒนาจะต้องมีการประยุกต์สิ่งที่ได้ศึกษาเพื่อนำไปใช้ให้เกิดประโยชน์ในการพัฒนาชุมชน นอกจากนี้ ในภาคผนวก ได้มีการรวมบทความเกี่ยวกับการพัฒนาชุมชนกับวัฒนธรรมไว้ด้วย

     อนึ่ง ผู้เขียนขอขอบคุณ นางนิภาวรรณ วิรัชนิภาวรรณ ภรรยาที่คอยให้ความช่วยเหลือสนับสนุนในการเขียนเสมอมา และขอขอบคุณ เด็กชายวีรฐา วิรัชนิภาวรรณ บุตรชายสุดที่รักที่ไม่เคยให้ความช่วยเหลือสิ่งใดนอกจากรบกวนตัวและจิตใจ แต่ในขณะเดียวกัน ก็ได้สร้างความมุมานะให้กับผู้เขียนอย่างมาก

                                                                        วิรัช วิรัชนิภาวรรณ

 สารบัญ

      ภาค 1 แนวความคิดเบื้องต้น

บทที่ 1 ความหมาย

     ความหมายของคำว่า "พัฒนา"

     ความหมายของคำว่า "ชุมชน"

     ความหมายของคำว่า "พัฒนาชุมชน"

     บทสรุป

บทที่ 2 เป้าหมายของการพัฒนาชุมชน

     เป้าหมายที่แท้จริงของการพัฒนาชุมชน

     การพัฒนาคน

     การพัฒนาสิ่งแวดล้อม

     บทสรุป

บทที่ 3 ปรัชญา แนวความคิด และหลักการพัฒนาชุมชน

     ปรัชญา

     แนวความคิด

     บทสรุป

บทที่ 4 การปฏิบัติงานพัฒนาชุมชนในฐานะที่เป็นกระบวนการ

     ความหมาย

     กระบวนการพัฒนาชุมชนเป็นกระบวนการต่อเนื่อง

     บทสรุป

ภาค 2 การพัฒนาชุมชนไทย

บทที่ 5 ความหมายของคำต่าง ๆ ที่เกี่ยวกับการพัฒนา

     การเปลี่ยนแปลง

     ความก้าวหน้า

     ความทันสมัย

     การพัฒนา

     บทสรุป

บทที่ 6 โครงสร้างและลักษณะของชุมชน

     ชนิดของชุมชน

     ความแตกต่างระหว่างชุมชนชนบทและชุมชนเมือง

     ภาระหน้าที่ของชุมชน

     โครงสร้างและลักษณะของชุมชนไทย

     สถาบันที่สำคัญในชุมชน

     บทสรุป

บทที่ 7 การพัฒนาชุมชนในประเทศไทย

      ความเป็นมา

     หลักการพัฒนาชุมชนของกรมการพัฒนาชุมชน

     หลักการปฏิบัติงาน 4 ป.

      การดำเนินงานพัฒนาชุมชน

     บทสรุป

บทที่ 8 เทคนิคการเข้าถึงประชาชน

     ความหมาย

     เทคนิคการเข้าถึงประชาชน

     สิ่งที่ควรคำนึงในการปฏิบัติตามเทคนิคการเข้าถึงประชาชน

     บทสรุป

บทที่ 9 ปัญหาอุปสรรคและแนวทางแก้ไขในการพัฒนาชุมชน

           ของไทย

     ปัญหาอุปสรรคของการพัฒนาชุมชนประยุกต์

     แนวทางแก้ไข

     บทสรุป

บรรณานุกรม

   ภาคผนวก และรวมบทความการพัฒนาชุมชนกับวัฒนธรรม

     การพัฒนาชุมชนกับวัฒนธรรม : ระวังหลงทาง

     การตีความวัฒนธรรมเพื่อพัฒนาชนบท

     การแก้วัฒนธรรมที่เป็นอุปสรรคในการพัฒนาชนบท

     วิเคราะห์ลักษณะการพัฒนาชนบทไทยจากเพลง

     วิเคราะห์การเปลี่ยนแปลงกับธรรมชาติของมนุษย์